Trăm năm cô đơn – Gabrien Gacxia Mackêt – Không phải chỉ khi có đuôi lợn mới không còn là người, chúng ta đã chẳng còn là người khi thiếu mất tình yêu thương
Là tiểu thuyết lớn nhất của nhà văn đạt giải Nobel văn chương năm 1982 – Gabrien Gacxia Mackêt – “Trăm năm cô đơn” đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và được xuất bản rộng rãi trên thế giới. Cho đến nay, cuốn sách này vẫn là một tác phẩm nổi tiếng và gây tò mò cho độc giả Việt Nam. Dưới đây là nhận xét của mình sau khi đọc xong (bản dịch từ nguyên bản tiếng Tây Ban Nha của Nguyễn Trung Đức – Phạm Đình Lợi – Nguyễn Quốc Dũng).
Giới thiệu nội dung: chuyện kể về một dòng họ tự lưu đày và ngôi làng họ sống – Macondo. Lý do khá phức tạp: hai người (cặp vợ chồng) đầu tiên của dòng họ là Hose Accadio Buendya (chồng) và Ucsula (vợ) vốn là anh em họ. Ngày xưa vào thế kỷ XVI, do cướp biển tấn công mà chồng của cụ tổ của Ucsula mang gia đình đi xa biển sinh sống. Hai dòng họ của họ có quan hệ thâm giao lâu đời, cháu chắt lấy nhau nên có trường hợp đẻ ra người có đuôi lợn. Tuy vậy Hose Accadiot Buendya (HAB) và Ucsula vẫn lấy nhau, ban đầu vì sợ đẻ ra con có đuôi lợn nên Ucsula mặc quần trinh tiết. Tuy vậy trong làng lại đồn thổi HAB bất lực vì không thấy Ucsula mang thai. Trong một lần chọi gà, vì thua Hose Accadiot Buendya mà một ông bạn đã lấy chuyện đó đùa khá xúc phạm và HAB phóng giáo đâm chết anh ta. Sau đó vì vong hồn anh ta theo ám nên HAB dẫn vợ bỏ làng ra đi. Làng họ lập nên tên là Macondo (địa danh hư cấu), về sau có những người digan dẫn đầu là Menkyadet đem lại những phát minh khoa học, chữ viết và những điều kì diệu khác. Khi chiến tranh nổ ra (do chính quyền cử quan đến nắm quyền), con trai của hai vợ chồng là Aureliano Buendya lãnh đạo quân trong làng (theo phái Tự do) chống lại quân đội Bảo hoàng. HAB hóa điên và bị trói vào gốc cây. Người con cả là Hose Accadio thì bỏ làng đi theo một cô gái digan. Ngoài ra HAB và Ucsula còn có con gái tên là Amaranta vì muốn giết Rebeca (con gái nuôi của HAB và Ucsula) do mâu thuẫn tình cảm mà lỡ sát hại Remediot (vợ của Aureliano Buendya) và bào thai sinh đôi. Và câu chuyện về những thế hệ sau nữa cho đến người cuối cùng của dòng họ là một đứa trẻ mới sinh có đuôi lợn chết vì bị kiến tha.
Cảm nhận đầu tiên, đây là một câu chuyện khá khó đọc. Không chỉ vì dàn nhân vật rất “khủng” (tận sáu mươi người) mà còn vì cách cư xử của họ khó chấp nhận (nhất là so với văn hóa phương Đông). Thẳng thắn mà nói thì mình thấy trong truyện nhân vật nào cũng có vẻ điên không chịu nổi – điều này mình không nhận xét một cách tùy tiện đâu, chính người trong cuộc là Ucsula vẫn luôn nói rằng cái dòng họ này toàn người điên – và mối quan hệ loạn luân thì bạn cũng đoán biết nó nặng nề thế nào rồi đấy. Tuy nhiên, bạn cũng không cần phải lo lắng nếu đang muốn mua cuốn này bởi vì câu chuyện của các nhân vật được chia với dung lượng khá rõ ràng và theo trình tự thời gian, thậm chí dịch giả Nguyễn Trung Đức còn làm hẳn một sơ đồ gia hệ dòng họ Buendya để bạn dễ dàng nắm bắt trong quá trình đọc. Hơn nữa, POV của nó từ đầu đến cuối là ngôi thứ ba chứ không phải kiểu ngôi nhất nhảy lia lịa từ người này sang người kia như trong truyện của William Faulkner.
Điều thứ hai mình ấn tượng là tác giả đã cực kỳ đầu tư và tâm huyết khi xây dựng bối cảnh lịch sử hư cấu nhưng giống như chuyện có thật vậy (theo Wikipedia là một phần lịch sử của Colombia, cái này khuyến khích bạn tìm hiểu thêm). Khi chưa đọc mình nghĩ nó sẽ nặng về tình cảm nhưng khi đọc rồi thì lại thấy khác, nó hay hơn mong đợi của mình, vừa nói về những cuộc chiến tranh, xung đột chính trị và chuyện của dòng họ Buendya với những sự giao thoa văn hóa (các cô gái digan, lễ hội mà Phecnada đóng vai nữ hoàng, chuyện Cha xứ đến làng, sự kiện Người Đẹp bay về trời…). Nữa là những yếu tố siêu nhiên, thần thoại bao trùm xuyên suốt câu chuyện cùng với hiện thực được khắc họa trong đó tạo nên “chủ nghĩa hiện thực huyền ảo” theo cách gọi của các nhà phê bình văn học.
Các motif được sử dụng khắp câu chuyện: sinh đôi hai con trai: một bên mang tên “Aureliano” với đôi mắt sáng và trí tuệ hơn người – một bên mang tên “Hose Accadeot” với sự khỏe mạnh và vĩ đại, nhưng điểm chung là đều cô đơn. Motif những người đàn ông trong dòng họ có tên Aureliano luôn uống cà phê đen không đường và giam mình trong phòng của Menkyadet để đọc sách và nghiên cứu. Và motif có sự loạn luân ở mỗi thế hệ. Những motif này xây nên cái “xương sống” cho câu chuyện thống nhất, tạo nên đặc điểm riêng biệt cho dòng họ Buendya và cũng là dấu ấn độc đáo của riêng tác phẩm.
Lời nguyền sinh con có đuôi lợn do loạn luân thật ra là lời nguyền thiếu mất tình yêu thương
Mặc dù lời văn trong truyện rất mượt mà, lối miêu tả không gian và nội tâm nhân vật cực kì tinh tế và lay động tâm trí người đọc (có những đoạn miêu tả mình phải dừng lại để đọc đi đọc lại vì quá tâm đắc) nhưng mình cứ thấy có gì đó sai sai, tới giữa truyện mới nhận ra cảm giác đó đến là vì: không có ai yêu ai thật lòng, sâu đậm và chung thủy. Cái dục vọng nó nặng quá, hơn tất cả những truyện có nhân vật thoải mái về tình dục mà mình từng đọc trước đây. Nhân vật mình thích (vì sự trong sáng giản dị) thì chết quá chóng vánh (Remediot). Đại tá Aureliano Buendya thì dường như là người duy nhất trong truyện chỉ yêu một người (nhưng vẫn chung đụng với nhiều người) rồi cũng đổi thay. Hay nói như Ucsula, đại tá Aureliano Buendya, anh không thay đổi vì chiến tranh, chiến tranh không phải thứ cướp anh đi khỏi gia đình, mà ngay từ đầu, cái anh thiếu là tình yêu, anh không yêu một ai, không yêu gia đình mình, không yêu cả người vợ Remediot anh một thời say mê. Anh ích kỷ, anh không có đuôi lợn như mẹ anh (Ucsula) lo sợ nhưng vẫn bị dính lời nguyền của tội loạn luân mà bà phạm. Vì thế anh luôn cô đơn, uống cà phê không đường và ngắm nhìn mưa rơi, đốt hết những bài thơ anh làm vốn là vật duy nhất chứng minh sự tồn tại của anh trong căn nhà. Nỗi cô đơn ở anh dường như là tiêu biểu và rõ ràng nhất cho gia tộc bị nguyền rủa này.
Nhìn chung, “Trăm năm cô đơn”, khi đọc tên sách và đoán nội dung của nó, mình đã thấy man mác nỗi buồn và sự bất hạnh, đọc truyện rồi mới thấm nó u sầu và nỗi cô đơn thật ra là như thế nào. Sách hay, rất đáng trải nghiệm nhưng sẽ thật sự thử thách lòng kiên nhẫn nếu bạn không hợp vì nó khá dày.
Blue Cat